Projektowanie POŚ Część 1 – Projektowanie układu
Wstęp
Ścieki powstające w wyniku działalności bytowej i produkcyjnej człowieka, odprowadzane są bardzo często na terenach niezurbanizowanych do oczyszczalni przydomowych w skrócie nazwanych POŚ. Urządzenia te pracują z wykorzystaniem różnych technologii, urządzeń oraz zbiorników. Technologia wykorzystywana do oczyszczania ścieków ma kluczowe znaczenia z punktu widzenia środowiska, gdyż wody oczyszczone z oczyszczalni odprowadzane są następnie do odbiorników jakimi są gleba ewentualnie wody płynące i stojące. Im bardziej dopracowana, skuteczna i efektywna technologia, tym mniej zanieczyszczone środowisko naturalne.
Jednakże, oprócz wyboru samej technologii oczyszczania, kluczowym aspektem poprawnie przeprowadzonego procesu projektowania POŚ jest odpowiednie dobranie urządzenia do warunków terenowo-gruntowo-wodnych.
Najczęstsze problemy projektowe POŚ
Zaprojektowanie odpowiednio, efektywnie i bezproblemowo działającej przez wiele lat oczyszczalni przydomowej stanowi złożone zadanie inżynierskie. Wydawać by się mogło, iż wystarczy tylko spełnić wymagania co do lokalizacji urządzeń w stosunku do istniejących obiektów i sąsiednich posesji, a urządzenie będzie pracować bezawaryjnie, ale tak jednak nie jest. Poniżej zestawiono listę najczęściej popełnianych błędów projektowych dotyczących systemów indywidualnych POŚ:
- brak dokładnej analizy miejsca, w którym posadowiona ma być oczyszczalnia (np. pod kątem spływu powierzchniowego)
- brak badań geologicznych miejsca posadowienia układu rozsączającego lub ich wyniki nie odzwierciedlające rzeczywistości
- zaprojektowanie oczyszczalni o zbyt małej przepustowości
- niedowymiarowanie układu rozsączającego
- nieodpowiednia jakościowo i ilościowo podsypka i obsypka układu rozsączającego
- zaprojektowanie niewystarczająco wydajnej instalacji wentylacyjnej
W tej części omówię trzy z nich:
Brak dokładnej analizy miejsca, w którym posadowiona ma być oczyszczalnia
Projektant często projektuje miejsce posadowienia urządzenia nie będą na wizji lokalnej na działce, a często tez ulega namowom użytkownika co do wyboru miejsca posadowienia. Niekiedy więc oczyszczalnia zlokalizowana jest w miejscowych nieckach lub zagłębieniach terenowych, co prowadzi do gromadzenia się w nich wód opadowych i roztopowych, a w konsekwencji do napływania do oczyszczalni sporych ilości dodatkowych ścieków, na które oczyszczalnia nie była projektowana. A więc układ rozsączający ścieków oczyszczalnych jest w takiej sytuacji niewystarczająco przepustowy i może dochodzić do zalania oczyszczalni i wymieszania cieczy pomiędzy komorami osadnika i biologicznej. Konsekwencją wymieszania się cieczy będzie chociażby przeniknięcie nieoczyszczanych ścieków do komory biologicznej, i jej zanieczyszczenie. Trzeba więc będzie wypompować część nieoczyszczonych ścieków z tej komory, co spowoduje tez obniżenie zawartości pożytecznego z punktu widzenia procesu oczyszczania osadu czynnego .
Brak badań geologicznych miejsca posadowienia układu rozsączającego lub ich wyniki nie odzwierciedlające rzeczywistości
W praktyce zdarza się, iż badania geologiczne gruntu nie odzwierciedlają faktycznych właściwości rozsączających gruntu. Dzieje się wtedy tak, gdy odwierty wykonane zostały nie w miejscu posadowienia układu ale w pewnej odległości od niego. W takich sytuacjach do zwymiarowania układu rozsączającego przyjmuje się grunt określony w badaniu, a wtedy może okazać się, iż grunt w miejscu układu ma już znacznie gorsze własności rozsączający (to np. piasek gliniasty lub wręcz nieprzepuszczalna glina). Badania wykonane w porze letniej również nie są miarodajne, gdyż poziom wody gruntowej jest najwyższy wczesną wiosną, tuż po zakończeniu roztopów. Zbyt mała odległość zwierciadła wody gruntowej od dna układu rozsączającego może powodować znaczne spowolnienie odpływu ścieków do gruntu. Wg wytycznych niemieckich odległość minimalna to 60 cm. Aby mieć całkowitą pewność co do przepuszczalności i poziomu wody gruntowej należy wykonać co najmniej dwa odwierty : na początku i na końcu planowanego układu rozsączającego oraz wykonać je na początku wiosny.
Budowa układu rozsączającego
Zaprojektowanie oczyszczalni o zbyt małej przepustowości
Podczas projektowania oczyszczalni pojawia się zawsze pytanie, ilu stałych mieszkańców korzystać będzie z oczyszczalni. Gdy oczyszczalnia zaprojektowana jest np. dla 6 RLM (czyli 6 stałych mieszkańców), nie będzie pracowała optymalnie z punktu widzenia jakości oczyszczanych ścieków, gdy np. w budynku mieszka 6 osób dorosłych oraz dwójka małych dzieci. Szczególnie w przypadku małych dzieci trzeba wziąć pod uwagę niekiedy dużo większe dobowe zużycie wody niż normatywne 150 l/osobę/ dobę.
Zwiększona ilość osób korzystających z oczyszczalni w stosunku do jej zaprojektowanej przepustowości będzie miała swoje konsekwencji również w częstotliwości wywozu osadu z komory osadnika. Przyjęło się, iż osad należy wywozić pomiędzy 6 a 12 miesięcy. Praktyka pokazuje jednak, iż gdy przepustowość oczyszczalni jest niewystarczająca w stosunku do ilości osób z niej korzystających, częstotliwość wywozu osadu może zwiększyć się nawet do 3 miesięcy. A konsekwencje niewywiezienia na czas osadu z osadnika opisane zostaną w dalszych częściach artykułu.
Oczyszczalnia SBR dwukomorowa 2-6 RLM
Podsumowanie
Rola projektanta w odpowiednim doborze urządzenia jest nie do przecenienia. Musi on być jednak praktykiem, który potrafi powiązać kilka aspektów związanych z doborem urządzenia.
Również znajomość wszystkich warunków terenowo-gruntowo-wodnych jest w aspekcie projektowania systemu kluczowa.