Ścieki powstające w wyniku działalności bytowej i produkcyjnej człowieka, odprowadzane są coraz częściej do oczyszczalni przydomowych zwanych tez indywidualnymi systemami oczyszczania ścieków. Technologia wykorzystywana do oczyszczania ścieków ma kluczowe znaczenia z punktu widzenia środowiska, gdyż wody oczyszczone z oczyszczalni odprowadzane są następnie do odbiorników jakimi są gleba ewentualnie wody płynące i stojące. Im bardziej dopracowana, skuteczna i efektywna technologia, tym mniej zanieczyszczone środowisko naturalne.
W tej serii artykułów omówię rolę przeglądów i serwisowania oczyszczalni pełno biologicznych w aspekcie ich wieloletnie bezawaryjnej pracy i eksploatacji.
Technologie stosowane w oczyszczalniach przydomowych
Procesy oczyszczania ścieków dzielą się na:
- Mechaniczne (kraty, sita, osadniki)
- Biologiczne (tlenowe, beztlenowe)
- Chemiczne (oczyszczanie wspomagane związkami chemicznymi)
- Metody zaawansowane (np. reaktory membranowe)
Biorąc pod uwagę oczyszczalnie przydomowe oczyszczające niewielką ilość ścieków na dobę (oczyszczalnie do 50 mieszkańców równoważnych lub do 5 m3 na dobę) najpopularniejsze obecne na rynku są oczyszczalnie drenażowe oraz pełno biologiczne na bazie złoża lub osadu czynnego.
Technologia oczyszczania ścieków bazująca na złożu biologicznym (biomasa utwierdzona) opiera się na biochemicznym rozkładzie zanieczyszczeń organicznych zawartych w ściekach. Zasadniczym elementem procesu oczyszczania jest materiał, na którym tworzy się błona biologiczna, składająca się z mikroorganizmów roślinnych i zwierzęcych. Procesy te przebiegają w warunkach tlenowych. Ich intensywność zależy również od temperatury otoczenia.
Osad czynny (biomasa zawieszona) to zespół mikroorganizmów (biocenoza), złożony z bakterii, grzybów mikroskopowych i pierwotniaków. Mikroflora osadu (bakterie i grzyby) rozkłada związki organiczne występujące w ściekach na substancje proste, m.in.: dwutlenek węgla, wodę i amoniak, który zostaje utleniony do azotanów; mikrofauna zaś, odżywiając się bakteriami i grzybami, reguluje ich ilość w biocenozie.
Pełno biologiczne przydomowe oczyszczalnie ścieków posiadają następujące przewagi nad tradycyjnymi oczyszczalniami z drenażem rozsączający:
– nie posiadają drenażu, który często kolmatuje (zarasta),
– zajmują niewiele miejsca na posesji
– nie skażają środowiska naturalnego
– są prawie niesłyszalne i nie wydzielają przykrych zapachów,
– nie ma konieczności dodawania do nich biopreparatów,
– można je montować we wszystkich warunkach gruntowo-wodnych,
– zużywają niewielkie zużycie energii elektrycznej,
– istnieje w nich łatwość kontroli cieczy, która dostaje się do środowiska poprzez np. zastosowanie studni do poboru próbek.
Rys, 1 Pełno biologiczna oczyszczalnia ścieków pracująca w technologii SBR na bazie osadu czynnego
Najczęstsze problemy eksploatacyjne urządzeń
Eksploatacja przydomowej biologicznej oczyszczalni ścieków z reguły nie wymaga jakiejś szczególnej wiedzy lub doświadczenia ze strony użytkowników. Jakkolwiek należy pamiętać, iż jako taka oczyszczalnia to niewielkie urządzenie, które rządzi się pewnymi reżimami eksploatacyjnymi, o których nie należy zapominać.
Między innymi nie należy zapominać, iż ze względu na fakt, iż za oczyszczanie ścieków w oczyszczalni odpowiedzialna jest biomasa, należy dbać o jej trwałość i żywotność. A więc nie należy wlewać do instalacji kanalizacyjnej farb i lakierów, rozpuszczalników, środków dezynfekujących, lekarstw, tłuszczy i olejów spożywczych. Wszystkie powyższe substancje wprowadzana do oczyszczali w wysokich stężeniach jak i sporych ilościach wpływać będą na niszczenie biomasy. Wrzucanie do oczyszczalni podpasek, prezerwatyw, tamponów powodować może zatykanie zarówno rur kanalizacyjnych jak i elementów samej oczyszczalni. O powyższych reżimach należy zawsze informować użytkowników urządzeń do oczyszczania ścieków, a wręcz domagać się przyjęcia i zapoznania się z instrukcją obsługi i eksploatacji za pokwitowaniem.
Problemy spowodowane przez użytkownika
Użytkownicy przydomowych oczyszczalni ścieków przed ich uruchomieniem powinni zostać przeszkoleni przez firmę instalacyjną w zakresie funkcjonowania urządzenia. Brak tego typu szkolenia może spowodować nerwowość i nieodpowiednie działania użytkownika w przypadku awarii urządzenia.
Pełna lista materiałów, których nie wolno wprowadzać do oczyszczalni zawarta jest w Tabeli 1.
Tab. 1. Lista materiałów, których nie wolno wprowadzać do przydomowej oczyszczalni ścieków
| Materiały, jakich NIE WOLNO odprowadzać do WC ani do zlewu | Co one powodują | Jak należy je prawidłowo usuwać |
| Popioły | Nie ulegają rozkładowi | Pojemnik na śmieci |
| Podpaski | Zatykają oczyszczalnię | Pojemnik na śmieci |
| Chemikalia | Skażają ścieki | Punkt zbiórki odpadów |
| Środki dezynfekujące | Zabijają bakterie | Nie stosować |
| Resztki jedzenia (także płynne, np. kwaśne mleko) | Przeciążają oczyszczalnię | Pojemnik na śmieci |
| Farby | Skażają ścieki | Punkt zbiórki odpadów |
| Tłuszcz (z frytek) | Zatykają oczyszczalnię | Pojemnik na śmieci |
| Włosy | Zatykają oczyszczalnię | Pojemnik na śmieci |
| Przylepiec opatrunkowy | Zatykają rury | Pojemnik na śmieci |
| Wyściółka dla kotów | Zatykają rury | Pojemnik na śmieci |
| Prezerwatywy | Zatykają oczyszczalnię | Pojemnik na śmieci |
| Korki | Zatykają oczyszczalnię | Pojemnik na śmieci / Punkt zbiórki odpadów |
| Lakiery | Skażają ścieki | Punkt zbiórki odpadów |
| Lekarstwa | Skażają ścieki | Punkt zbiórki odpadów / Apteka |
| Olej silnikowy | Skażają ścieki | Punkt zbiórki odpadów / Stacja benzynowa |
| Odpady zawierające oleje | Skażają ścieki | Punkt zbiórki odpadów |
| Patyczki do uszu | Zatykają oczyszczalnię | Pojemnik na śmieci |
| Środki ochrony roślin | Skażają ścieki | Punkt zbiórki odpadów |
| Rozcieńczalniki do pędzli | Skażają ścieki | Punkt zbiórki odpadów |
| Resztki środków czyszczących | Skażają ścieki | Punkt zbiórki odpadów |
| Żyletki | Zatykają oczyszczalnię | Pojemnik na śmieci |
| Środki do czyszczenia rur | Skażają ścieki | Nie stosować |
| Środki do zwalczania szkodników | Skażają ścieki | Punkt zbiórki odpadów |
| Wkładki higieniczne, tampony | Zatykają oczyszczalnię | Pojemnik na śmieci |
| Oleje spożywcze | Przeciążają oczyszczalnię | Pojemnik na śmieci |
| Klej do tapet | Zatykają oczyszczalnię | Punkt zbiórki odpadów |
| Tekstylia (ścierki etc.) | Zatykają oczyszczalnię | Punkt zbiórki odzieży / Pojemnik na śmieci |
| Rozcieńczalniki | Skażają ścieki | Punkt zbiórki odpadów |
| Piasek dla ptaków domowych | Zatykają oczyszczalnię | Pojemnik na śmieci |
| Chusteczki toaletowe, wilgotne | Zatykają pompy | Pojemnik na śmieci |
| Kostki WC | Skażają ścieki | Nie stosować |
| Niedopałki papierosów | Odkładają się w urządzeniu | Pojemnik na śmieci |
| Pieluchy, zabrudzone olejem chusteczki | Zatykają pompy | Pojemnik na śmieci |
Problemy wynikające z konstrukcji urządzeń
Ze względu na fakt, iż w profesjonalnych urządzeniach do oczyszczania ścieków zawsze znajdują się urządzenia elektryczne (dmuchawa, silnik, sterownik etc.), uszkodzenia ich w trakcie eksploatacji są możliwe i zdarzają się zazwyczaj pod wpływem czynników zewnętrznych.
Większość biologicznych oczyszczalni ścieków posiada jako integralną część panelu sterującego wyświetlacz, na którym pojawiają się komunikaty wskazujące przyczynę awarii urządzenia. A więc np. uszkodzenie dmuchawy lub silnika sygnalizowane są sygnałem dźwiękowym lub/i świetlnym, wraz z kodem lub z komunikatem na wyświetlaczu. W takim wypadku użytkownik, po określeniu, czy usterkę może usunąć sam czy też musi to zrobić serwis, powinien powiadomić telefonicznie lub e-mailowo firmę serwisową o komunikacie i udostępnić jej przedstawicielowi dostęp do urządzeń podczas wizyty serwisowej.
Należy tu również wspomnieć o prawidłowym zwymiarowaniu i wykonaniu układu do rozsączania ścieków oczyszczonych. Układ taki musi być dobrany w zależności od ilość dopływających ścieków oraz rodzaju gruntu. Układ taki wykonany z uwzględnieniem wszelkich wytycznych producenta będzie pracował latami. W przypadku jednak, gdy został on źle zwymiarowany, a także nie zastosowano odpowiednych materiałów na podsypkę i obsypkę, układ może ulegać kolmatacji i z czasem przestać przyjmować oczyszczone ścieki. Wtedy będziemy mieli do czynienia z koniecznością budowy nowego układu, a co najmniej modernizacją istniejącego
W kolejnych artykułach z tej serii omówię doświadczenia niemieckie z obsługi i serwisowania małych oczyszczalni ścieków, a także zwrócę uwagę na rolę i zakres serwisu gwarancyjnego i pogwarancyjnego.